TỪ KHI NÀO NGƯỜI VIẾT PHẢI CÓ NGOẠI HÌNH VÀ BIẾT LIVESTREAM?
Từ khi nào người viết phải có ngoại hình và biết livestream? - Khi nghề viết bị thương mại hóa và đánh mất bản sắc.
NGHỀ VIẾT ĐANG BỊ "MỞ RỘNG" MỘT CÁCH GƯỢNG ÉP
Trong những năm gần đây, hình ảnh người làm nội dung (content writer) đã thay đổi rõ rệt. Thay vì chỉ tập trung sáng tạo ngôn ngừ, họ phải kiêm nhiệm nhiều vai trò khác nhau: từ quay video, dẫn chương trình, đến chăm sóc khách hàng hay thậm chí đảm nhận vai trò người đại diện cho thương hiệu.
Tiêu chí tuyển dụng vì thế cũng biến đổi. Nhiều nơi không còn ưu tiên khả năng viết, năng lực diễn đạt hay tư duy sáng tạo, mà thay vào đó là "kỹ năng giao tiếp tốt", "tự tin trước ống kính" hoặc "ngoại hình ưa nhìn". Những yêu cầu ấy vốn không thuộc về bản chất nghề viết, nhưng lại đang dần trở thành "chuẩn mực" của thị trường lao động. Đây là biểu hiện rõ ràng của sự thương mại hóa lao động sáng tạo, khi người viết không còn được xem là người tạo giá trị tri thức, mà chỉ là công cụ truyền thông phục vụ mục tiêu lợi nhuận.
TÔI - MỘT THỢ VIẾT TỪNG BỊ TỪ CHỐI NHIỀU LẦN KHỎI CHÍNH NGHỀ CỦA MÌNH
Tôi vẫn nhớ những ngày lang thanh khắp các trang tuyển dụng lớn nhỏ, gõ từ khóa "content writer", "content SEO" với hy vọng tìm được một môi trường chỉn chu cho việc viết. Nhưng hầu như ở bất kỳ bài đăng tuyển dụng nào, danh sách yêu cầu đều khiến tôi ngỡ ngàng: "có ngoại hình ưa nhìn, cao từ 1m58 trở lên, hoạt ngôn, năng động, tự tin trước ống kính, sẵn sàng tham gia livestream bán hàng, quay dựng video tik tok lên xu hướng,..."
Trong khi, tôi cao chỉ ... m46, tính cách hướng nội, thích suy ngẫm, thích ngồi hàng giờ trước màn hình máy tính để trau chuốt từng con chữ hơn là đối diện ống kính. Vậy mà trong mắt các nhà tuyển dụng, có vẻ như những yếu tố đó chẳng còn nhiều giá trị. Tôi từng rơi vào trạng thái stress nặng, hoang mang và tự hỏi: "Mình có còn chỗ trong thế giới viết lách này không?".
Đã có lúc tôi nghĩ đến việc đổi nghề, tìm hướng đi khác, hoặc cố gắng tích lũy ngân sách để thực hiện những dự án viết cá nhân - nơi tôi được viết theo đúng nghĩa của từ ấy, không bị ép phải "trình diễn" hay "thuyết phục bằng ngoại hình" hay cố tạo ra những nội dung, video bắt trend.
NGUYÊN NHÂN NÀO KHIẾN THỊ TRƯỜNG LẤN ÁT BẢN SẮC NGHỀ NGHIỆP?
Dưới tầm nhìn và suy nghĩ đầy hạn chế của tôi, tôi cho rằng có những nguyên nhân sau:
Nguyên nhân đầu tiên đến từ sự bùng nổ của mạng xã hội và các nền tảng video ngắn. Trong kỷ nguyên hình ảnh, người ta dễ bị thu hút bởi gương mặt, giọng nói hay cảm xúc trực quan hơn là những dòng chữ tĩnh lặng. Vì thế, doanh nghiệp tập trung đầu tư vào hình ảnh, vào tính giải trí, thay vì giá trị nội dung chiều sâu.
Thứ hai, tư duy tiết kiệm chi phí nhân sự khiến một người phải đảm nhiệm nhiều vị trí cùng lúc. Cụm từ "đa nhiệm" trở thành bình phong cho việc ép buộc người lao động vượt quá giới hạn nghề nghiệp của mình.
Thứ ba, xã hội hiện nay tôn sùng sự đa năng, đôi khi đến mức cực đoan. Người ta ngộ nhận rằng "biết làm nhiều việc" là tài năng, mà quên rằng mỗi nghề đều có bản chất riêng và cần được chuyên tâm rèn luyện. Khi mọi kỹ năng đều bị hòa trộn, giá trị chuyên môn bị nhòa đi.
HỆ QUẢ: KHI MỘT NGƯỜI VIẾT KHÔNG CÒN ĐƯỢC LÀ NGƯỜI VIẾT
Khi nghề viết bị kéo ra khỏi không gian của ngôn từ, hệ quả đầu tiên là mất đi bản sắc. Người viết không còn được sống trong thế giới của chữ nghĩa, mà phải "diễn" trước ống kính để thu hút khách hàng hay bán sản phẩm.
Tiếp theo, chất lượng nội dung giảm sút. Một người vừa viết, vừa quay, vừa tư vấn bán hàng không thể có đủ thời gian và tâm trí để suy ngẫm, trau chuốt từng câu chữ. Cái gọi là "sáng tạo" dần trở thành những sản phẩm nhanh, hời hợt, phục vụ cho thuật toán thay vì cảm xúc thật.
Nghiêm trọng hơn, người làm nghề rơi vào khủng hoảng giá trị. Họ không biết mình là ai: là người viết, nhân viên marketing hay người trình diễn? Khi công việc bị kéo đi quá xa khỏi bản chất ban đâu, cảm hứng nghề nghiệp bị xói mòn, và lòng yêu nghề cũng theo đó mà phai nhạt.
ĐÂU LÀ "ĐA NHIỆM", ĐÂU LÀ "TẠP NHAM"?
Không thể phủ nhận rằng thời đại mới đòi hỏi người viết phải linh hoạt hơn, biết mở rộng kỹ năng để thích ứng. Tuy nhiên, cần phân biệt rõ giữa "đa nhiệm" và "tạp nham". "Đa nhiệm" là khi người viết chủ động học thêm kỹ năng bổ trợ, như kể chuyện bằng hình ảnh, hiểu về truyền thông, nắm bắt xu hướng,... để phục vụ tốt hơn cho nghề chính. Ngược lại, "tạp nham" là khi người viết bị buộc phải làm những việc nằm ngoài chuyên môn chỉ vì doanh nghiệp muốn tiết kiệm nhân lực. Khi đó, "đa năng" không còn là biểu hiện của tài năng, mà trở thành sự lợi dụng.
Sự khác biệt nằm ở việc người viết có chủ động phát triển bản thân hay bị động phục vụ mục tiêu của người khác.
LỜI KHUYÊN CHO NGƯỜI TRẺ BƯỚC VÀO NGHỀ
Đối với những bạn trẻ mới bắt đầu theo đuổi nghề content, cần tỉnh táo trước những lời quảng bá hào nhoáng như "môi trường năng động, linh hoạt" hay "ưu tiên ứng viên có khả năng giao tiếp, tự tin trước ống kính". Đằng sau những cụm từ hấp dẫn đó có thể là áp lực làm việc đa nhiệm, là việc bạn phải vừa viết, vừa quay, vừa tư vấn khách hàng, thậm chí làm cả những việc không liên quan đến chuyên môn.
Nếu bạn thật sự muốn theo nghề viết đúng nghĩa, tức là chuyên tâm trau dồi tư duy, ngôn ngữ và kỹ năng sáng tạo nội dung bằng chữ, thì môi trường ấy sẽ bào mòn tinh thần của bạn rất nhanh. Ngược lại, nếu bạn định hướng phát triển theo hướng nghệ sĩ đa năng, muốn vừa viết vừa thể hiện mình qua hình ảnh và lời nói, thì đó có thể là một cơ hội để mở rộng khả năng và trải nghiệm.
Dù lựa chọn hướng nào, điều quan trọng nhất vẫn là hiểu rõ bản thân: bạn muốn trở thành người viết hay người trình diễn? Chỉ khi xác định được điều đó, bạn mới có thể chọn môi trường phù hợp và phát triển bền vững.
TRẢ NGHỀ VIẾT VỀ ĐÚNG BẢN CHẤT CỦA NÓ
Để nghề viết trở lại đúng nghĩa, trước hết, tôi nghĩ doanh nghiệp cần hiểu và tôn trọng đúng chức năng nghề nghiệp. Người viết cần được trao không gian sáng tạo, không bị ép buộc đảm nhiệm những vai trò không thuộc chuyên môn.
Bản thân người viết cũng cần nâng cao năng lực chuyên môn và ý thức giá trị bản thân, dám từ chối khi công việc bị kéo lệch khỏi bản chất nghề nghiệp.
Bên cạnh đó, xã hội cần thay đổi cách nhìn nhận: đừng đánh giá người làm sáng tạo chỉ qua ngoại hình hay kỹ năng giao tiếp, mà hãy nhìn vào chiều sâu tư duy, khả năng cảm thụ và sức ảnh hưởng của những con chữ họ tạo ra.
KẾT LUẬN
Nghề viết không chết đi, chỉ là đang bị "ép sống" theo một cách mà nó chưa từng được sinh ra. Khi ngôn từ bị thương mại hóa, người viết càng phải tỉnh táo để giữ lấy phần hồn của nghề. Đã đến lúc người cầm bút cần đòi lại quyền được là người viết, không phải người trình diễn. Bởi lẽ, giá trị thật của nghề này không nằm ở gương mặt trước ống kính, mà ở tư duy, cảm xúc và tâm hồn ẩn sau từng con chữ.
Chỉ khi xã hội biết trân trọng lại những giá trị ấy, nghề viết mới có thể sống đúng với bản chất của nó: âm thâm, bền bỉ, nhưng mang trong mình sức mạnh cảm hóa con người và thời đại.
Nhận xét
Đăng nhận xét